ارث و وصیت در قانون ایران

مسائل مربوط به ارث و وصیت، از دیرباز در تمام جوامع بشری از جمله اهمیت‌ترین و حساس‌ترین مباحث حقوقی بوده است. انتقال اموال و دارایی‌های متوفی به بازماندگان، امری است که با احساسات خانوادگی، عقاید دینی، ارزش‌های اجتماعی و نظام‌های حقوقی پیوندی عمیق دارد. در جامعه ایران که تار و پود آن با آموزه‌های دینی و فرهنگی خاصی عجین شده، قوانین ارث و وصیت از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. نظام حقوقی ایران در این زمینه، با الهام از فقه اسلامی به ویژه فقه شیعه، مجموعه قوانین منسجمی را در قالب قانون مدنی تدوین کرده که وظیفه تعیین تکلیف اموال متوفی و نحوه انتقال آن به وراث را بر عهده دارد. آگاهی از این قوانین، نه تنها برای متخصصان حقوقی، بلکه برای عموم مردم نیز ضروری است، زیرا همه انسان‌ها روزی با مسئله فوت عزیزان خود و مسائل مالی ناشی از آن مواجه می‌شوند. متأسفانه، عدم آگاهی از این قوانین، در بسیاری از موارد منجر به بروز اختلافات خانوادگی، ضایع شدن حقوق وراث، طولانی شدن فرآیند تقسیم ترکه و تحمیل هزینه‌های مادی و معنوی به بازماندگان می‌شود. بسیاری از پرونده‌های قضایی در دادگستری‌ها و شوراهای حل اختلاف، به اختلافات ناشی از ارث و وصیت اختصاص دارد که با شناخت دقیق قوانین و حقوق قانونی، می‌توان از بروز بسیاری از آنها پیشگیری کرد. ارث در معنای حقوقی، انتقال قهری (غیرارادی) مال متوفی به ورثه او است. این انتقال، بلافاصله پس از فوت مورث (شخص متوفی) و به حکم قانون صورت می‌گیرد، بدون آنکه نیاز به اراده یا قبول وراث باشد. قانون مدنی ایران در ماده ۸۶۷ مقرر می‌دارد: «ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا می‌کند». یعنی به محض فوت شخص یا صدور حکم موت فرضی او توسط دادگاه (در مواردی که شخص مفقودالاثر است)، اموال او به وراثش منتقل می‌شود. البته این انتقال، مشروط به آن است که وارث در زمان فوت مورث زنده باشد (حتی اگر جنین باشد) و از موانع ارث (مانند قتل عمدی مورث) نباشد. برخلاف تصور برخی از افراد، ارث تنها منحصر به اموال نیست، بلکه دیون و تعهدات مالی متوفی نیز به وراث منتقل می‌شود، البته این انتقال محدود به میزان سهم‌الارث هر وارث از ترکه است. از سوی دیگر، وصیت عملی حقوقی است که شخص به موجب آن، دستوراتی را برای بعد از فوت خود تعیین می‌کند. برخلاف ارث که به حکم قانون و به صورت قهری صورت می‌گیرد، وصیت عملی ارادی است که با قصد و اراده موصی (وصیت‌کننده) انجام می‌شود. وصیت می‌تواند شامل انتقال مال به شخص یا اشخاص معین (وصیت تملیکی) یا انجام امور خاصی مانند تعیین قیم برای صغار (وصیت عهدی) باشد. وصیت در قانون ایران با محدودیت‌هایی همراه است، از جمله اینکه فقط تا یک سوم اموال موصی نافذ است و برای بیش از آن، نیاز به اجازه وراث دارد. همچنین، وصیت به نفع وارث (بیش از سهم ارث او) نیز فقط با اجازه سایر ورثه معتبر است. در نظام حقوقی ایران، وراث به سه طبقه تقسیم می‌شوند و طبقات بعدی تنها در صورت نبودن افراد از طبقه قبل، ارث می‌برند. طبقه اول شامل پدر، مادر، فرزندان و نوادگان است. طبقه دوم شامل جد، جده، برادر، خواهر و فرزندان آنها است. طبقه سوم نیز شامل عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنها می‌شود. زوج و زوجه نیز همیشه ارث می‌برند، صرف نظر از اینکه از چه طبقه‌ای وارثی وجود داشته باشد. این تقسیم‌بندی طبقات و سهم هر یک از وراث، با ظرافت خاصی در قانون مدنی تبیین شده و درک دقیق آن، نیازمند آشنایی با قوانین و مفاهیم حقوقی است. یکی از ویژگی‌های بارز قوانین ارث در ایران، تفاوت سهم‌الارث زن و مرد در برخی موارد است. به عنوان مثال، در میان فرزندان، پسر دو برابر دختر ارث می‌برد یا در میان زوجین، سهم زوج از ترکه زوجه بیشتر از سهم زوجه از ترکه زوج است. این تفاوت‌ها که ریشه در آموزه‌های فقهی دارد، با توجه به سایر مسئولیت‌های مالی مردان در خانواده (مانند پرداخت مهریه، نفقه و تأمین مسکن) توجیه می‌شود. البته در سال‌های اخیر، اصلاحاتی در قوانین ارث صورت گرفته که برخی از محدودیت‌های قبلی را تعدیل کرده است. به عنوان مثال، طبق اصلاحیه قانون مدنی در سال ۱۳۸۹، زوجه که پیش از این فقط از اموال منقول زوج ارث می‌برد و از زمین ارث نمی‌برد، اکنون از قیمت عرصه و اعیان اموال غیرمنقول نیز سهم می‌برد. برای تقسیم اموال متوفی بین وراث، ابتدا باید گواهی انحصار وراثت از دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف دریافت شود. این گواهی، وراث قانونی متوفی و سهم هر یک را مشخص می‌کند. سپس، طبق ماده ۸۶۹ قانون مدنی، ابتدا هزینه‌های کفن و دفن متوفی و سپس دیون و واجبات مالی او (مانند خمس، زکات، کفارات و نذورات) از ترکه پرداخت می‌شود. پس از آن، وصیت متوفی تا یک سوم باقیمانده ترکه اجرا می‌شود و در نهایت، باقیمانده اموال بین وراث تقسیم می‌گردد. این فرآیند، در صورتی که وراث با یکدیگر توافق داشته باشند، می‌تواند به صورت توافقی انجام شود. اما در صورت اختلاف، هر یک از وراث می‌تواند از دادگاه درخواست تقسیم ترکه کند. وصیت‌نامه در نظام حقوقی ایران به سه نوع رسمی، خودنوشت و سری تقسیم می‌شود. وصیت‌نامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود و از اعتبار بالایی برخوردار است. وصیت‌نامه خودنوشت توسط خود موصی نوشته، تاریخ‌گذاری و امضا می‌شود و وصیت‌نامه سری نیز نوعی وصیت‌نامه خودنوشت است که در پاکت سربسته به دفتر اسناد رسمی سپرده می‌شود.

اگرچه وصیت‌نامه خودنوشت نیز از نظر قانونی اعتبار دارد، اما به دلیل احتمال جعل، تردید در اصالت، یا ادعای عدم اهلیت موصی، ممکن است در دادگاه با چالش‌هایی مواجه شود. به همین دلیل، توصیه می‌شود وصیت‌نامه به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شود یا در صورت خودنوشت بودن، با حضور شهود امضا شود. در سال‌های اخیر، با افزایش آگاهی عمومی نسبت به مسائل حقوقی و نیز پیچیده‌تر شدن روابط خانوادگی و اجتماعی، توجه به قوانین ارث و وصیت اهمیت بیشتری یافته است. بسیاری از افراد، پیش از فوت خود، با تنظیم وصیت‌نامه یا انتقال بخشی از اموال به صورت هبه (بخشش) یا صلح، تلاش می‌کنند از بروز اختلافات بعدی بین وراث جلوگیری کنند. همچنین، خدمات مشاوره حقوقی با وکیل ارث به صورت تلفنی یا آنلاین، امکان دسترسی آسان و کم‌هزینه به راهنمایی‌های تخصصی در زمینه ارث و وصیت را فراهم کرده و به افراد کمک می‌کند تا با آگاهی از حقوق قانونی خود، تصمیمات درستی در این زمینه اتخاذ کنند. با این حال، همچنان بسیاری از افراد از حقوق قانونی خود در زمینه ارث و وصیت آگاهی کافی ندارند و این امر، زمینه را برای سوءاستفاده برخی افراد و ضایع شدن حقوق وراث فراهم می‌کند. به ویژه زنان، به دلیل آگاهی کمتر از حقوق قانونی خود و نیز فشارهای خانوادگی و اجتماعی، گاه از حقوق ارثی خود چشم‌پوشی می‌کنند یا به کمتر از حق قانونی خود رضایت می‌دهند. این وضعیت، لزوم اطلاع‌رسانی گسترده و آموزش عمومی در زمینه قوانین ارث و وصیت را بیش از پیش نمایان می‌سازد. در جمع‌بندی، می‌توان گفت مسائل مربوط به ارث و وصیت، از پیچیده‌ترین و در عین حال کاربردی‌ترین مباحث حقوقی هستند که تقریباً همه افراد در طول زندگی خود به نحوی با آن مواجه می‌شوند. آگاهی از این قوانین، نه تنها به حفظ حقوق قانونی افراد کمک می‌کند، بلکه می‌تواند از بروز بسیاری از اختلافات خانوادگی و هزینه‌های مادی و معنوی ناشی از آن جلوگیری کند. امید است این نوشتار، گامی هرچند کوچک در جهت ارتقای آگاهی عمومی نسبت به قوانین ارث و وصیت باشد و به خوانندگان کمک کند تا با شناخت بهتر از حقوق قانونی خود، تصمیمات آگاهانه‌تری در این زمینه اتخاذ کنند. جهت اگاهی از نحوه تقسیم سهم الارث با 09212242670 تماس بگیرید.

تعریف ارث در قانون ایران

ارث در نظام حقوقی ایران عبارت است از انتقال قهری (غیرارادی) اموال، دارایی‌ها و حقوق مالی متوفی به وراث او. این انتقال بلافاصله پس از فوت مورث (شخص متوفی) و به حکم قانون صورت می‌گیرد، بدون آنکه نیاز به اراده یا قبول وراث باشد.

طبق ماده ۸۶۷ قانون مدنی ایران: «ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا می‌کند». به بیان دیگر، به محض فوت شخص یا صدور حکم موت فرضی او توسط دادگاه (در مواردی که شخص مفقودالاثر است)، اموال او به وراثش منتقل می‌شود.

برای تحقق ارث سه شرط اساسی لازم است:

1. موت حقیقی یا فرضی مورث
2. حیات وارث در زمان فوت مورث (حتی اگر جنین باشد)
3. وجود رابطه خویشاوندی (نسبی یا سببی) یا زوجیت با متوفی

در قانون ایران، ارث تنها منحصر به اموال نیست، بلکه دیون و تعهدات مالی متوفی نیز به وراث منتقل می‌شود. البته این انتقال دیون، محدود به میزان سهم‌الارث هر وارث از ترکه است و مازاد بر آن، متوجه وراث نیست.

تعریف وصیت در قانون ایران

وصیت در قانون ایران عملی حقوقی است که شخص به موجب آن، دستوراتی را برای بعد از فوت خود تعیین می‌کند. برخلاف ارث که به حکم قانون و به صورت قهری صورت می‌گیرد، وصیت عملی ارادی است که با قصد و اراده موصی (وصیت‌کننده) انجام می‌شود.

قانون مدنی ایران در ماده ۸۲۶ وصیت را چنین تعریف می‌کند: «وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا منفعتی را از مال خود برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجاناً تملیک کند».

وصیت در قانون ایران به دو نوع تقسیم می‌شود:

1. وصیت تملیکی: وصیت به انتقال مالی (عین یا منفعت) به شخص یا اشخاص معین یا برای مصارف معین. مانند وصیت به اینکه فلان خانه پس از فوت موصی به شخص خاصی منتقل شود یا منافع آن برای امور خیریه مصرف گردد.
2. وصیت عهدی: وصیت به انجام امری یا نصب شخصی به عنوان ولی بر صغار یا تعیین قیم. مانند وصیت به اینکه شخص خاصی مسئول برگزاری مراسم تدفین یا پرداخت دیون متوفی باشد یا به عنوان وصی، مسئولیت سرپرستی و اداره اموال فرزندان صغیر متوفی را بر عهده گیرد.

وصیت در قانون ایران با محدودیت‌هایی همراه است، از جمله:

• وصیت فقط تا یک سوم اموال موصی نافذ است و برای بیش از آن، نیاز به اجازه وراث دارد.
• وصیت به نفع وارث (بیش از سهم ارث او) نیز فقط با اجازه سایر ورثه معتبر است.
• وصیت به امر غیرمشروع یا غیرقانونی باطل است.
• برای صحت وصیت، موصی باید بالغ، عاقل و قاصد باشد و اهلیت تصرف در اموال خود را داشته باشد.

وصیت‌نامه در نظام حقوقی ایران از نظر شکلی به سه دسته تقسیم می‌شود:

1. وصیت‌نامه رسمی: در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود.
2. وصیت‌نامه خودنوشت: توسط خود موصی نوشته، تاریخ‌گذاری و امضا می‌شود.
3. وصیت‌نامه سری: نوعی وصیت‌نامه خودنوشت است که در پاکت سربسته به دفتر اسناد رسمی سپرده می‌شود.

در مقایسه با ارث، وصیت در تقسیم ترکه اولویت دارد. یعنی پس از پرداخت هزینه‌های کفن و دفن و دیون متوفی، ابتدا وصیت متوفی (تا یک سوم اموال) اجرا می‌شود و سپس باقیمانده اموال بین وراث تقسیم می‌گردد.

موانع ارث بردن در قانون ایران

در نظام حقوقی ایران، موانع ارث عبارتند از شرایط و حالاتی که باعث می‌شود شخص علی‌رغم داشتن نسبت خویشاوندی یا زوجیت با متوفی، از ارث بردن محروم شود. قانون مدنی ایران به صراحت این موانع را بیان کرده است. موانع ارث در قانون ایران به شرح زیر است:

1. قتل مورث

طبق ماده ۸۸۰ قانون مدنی: "قتل از موانع ارث است بنابراین کسی که مورث خود را عمداً بکشد از ارث او ممنوع می‌شود..."

در این مورد چند نکته مهم وجود دارد:

• فقط قتل عمدی مانع ارث است و قتل غیرعمد (مانند قتل در اثر تصادف رانندگی) مانع ارث بردن نیست
• مشارکت در قتل عمدی، به عنوان مباشر، شریک یا معاون نیز موجب محرومیت از ارث می‌شود
• صرف محکومیت شخص به قتل عمد برای محرومیت از ارث کافی است، حتی اگر قصاص نشود
• اگر قاتل صغیر یا مجنون باشد، از موانع ارث استثنا شده و از مورث خود ارث می‌برد

2. کفر

بر اساس ماده ۸۸۱ قانون مدنی: "کفر از موانع ارث است بنابراین کافر از مسلم ارث نمی‌برد اگرچه در زمره اقربا به شمار آید..."

توضیحات تکمیلی:

• کافر از مسلمان ارث نمی‌برد حتی اگر نزدیک‌ترین خویشاوند او باشد
• مسلمان از کافر ارث می‌برد، حتی اگر در میان وراث کافر، خویشاوندان نزدیک‌تری وجود داشته باشند
• اگر در بین وراث کافر متوفی، هیچ مسلمانی نباشد، خویشاوندان کافر او طبق قوانین مربوط به خودشان ارث می‌برند
• در مورد اختلاف مذاهب اسلامی، مانع ارث وجود ندارد و پیروان مذاهب مختلف اسلامی از یکدیگر ارث می‌برند

3. لعان

مطابق ماده ۸۸۲ قانون مدنی: "لعان زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند و همچنین فرزندی که به سبب لعان، از پدر نفی شده از پدر و پدر از او ارث نمی‌برد..."

توضیحات تکمیلی:

• لعان عبارت است از نفی فرزند توسط شوهر با ادعای زنا از سوی زن
• پس از لعان، بین زوجین و همچنین بین پدر و فرزند نفی شده، توارث وجود نخواهد داشت
• فرزند نفی شده توسط لعان، از مادر و خویشاوندان مادری ارث می‌برد و آنها نیز از او ارث می‌برند
• همچنین این فرزند از خویشاوندان پدری ارث نمی‌برد و آنها نیز از او ارث نمی‌برند

4. ولدالزنا (فرزند نامشروع)

براساس ماده ۸۸۴ قانون مدنی: "ولد‌الزنا از پدر و مادر و اقوام آنان ارث نمی‌برد..." البته این ماده در سال ۱۳۷۰ اصلاح شد و اکنون: "ولد‌الزنا از پدر و اقوام پدری خود ارث نمی‌برد ولی از مادر و اقوام مادری خود ارث می‌برد و همچنین مادر و اقوام مادری از او ارث می‌برند."

توضیحات تکمیلی:

• فرزند نامشروع (متولد از زنا) از پدر و خویشاوندان پدری ارث نمی‌برد و آنها نیز از او ارث نمی‌برند
• اما از مادر و خویشاوندان مادری ارث می‌برد و آنها نیز از او ارث می‌برند
• این تغییر قانون نسبت به گذشته، حمایت بیشتری از فرزند نامشروع به عمل آورده است

5. حمل از زنا

حملی که از زنا به وجود آمده باشد، مانند ولدالزنا، از پدر و خویشاوندان پدری ارث نمی‌برد اما از مادر و خویشاوندان مادری ارث می‌برد.

6. انکار نسب

اگر شخصی نسب فرزند خود را انکار کند و دادگاه نیز این ادعا را بپذیرد، بین آنها توارث وجود نخواهد داشت. البته این مورد بیشتر در قالب لعان مطرح می‌شود.

7. قتل عمد مورث توسط والدین

اگرچه در قانون مدنی، قتل از موانع ارث ذکر شده، اما بر اساس نظر مشهور فقهای شیعه، اگر پدر یا مادر فرزند خود را عمداً به قتل برسانند، از ارث او محروم نمی‌شوند. این موضوع مبتنی بر قاعده فقهی "الوالد لا یقاد بولده" (پدر به خاطر قتل فرزند، قصاص نمی‌شود) است.

8. فرزندخواندگی

فرزندخواندگی در قانون ایران رابطه توارث ایجاد نمی‌کند. فرزندخوانده از والدین خوانده خود ارث نمی‌برد و آنها نیز از او ارث نمی‌برند، مگر آنکه والدین خوانده در وصیت خود حداکثر تا یک سوم اموالشان را به او اختصاص دهند.

نکات مهم درباره موانع ارث

1. استثنائات موانع ارث: در برخی موارد، استثنائاتی بر موانع ارث وجود دارد. مثلاً قتل عمد مورث توسط صغیر یا مجنون، مانع ارث نیست.
2. زمان بررسی موانع ارث: موانع ارث در زمان فوت مورث بررسی می‌شود. اگر مانعی پس از فوت مورث و قبل از تقسیم ترکه ایجاد شود (مثلاً وارث پس از فوت مورث، مرتد شود)، تأثیری در ارث ندارد.
3. تغییر دین پس از فوت: اگر وارث کافر پس از فوت مورث مسلمان و پیش از تقسیم ترکه، مسلمان شود، برخی از فقها معتقدند که ارث می‌برد، اما نظر مشهور این است که ارث نمی‌برد.
4. شبهه در موانع ارث: در صورت شک در وجود موانع ارث (مثلاً شبهه در عمدی یا غیرعمدی بودن قتل)، اصل بر عدم مانع است و شخص ارث می‌برد، مگر اینکه وجود مانع ثابت شود.

توجه داشته باشید که در مواردی که شک در وجود موانع ارث وجود دارد، مانند شبهه در قتل عمد یا غیرعمد مورث، مشاوره با وکیل متخصص در امور ارث ضروری است تا حقوق قانونی افراد تضمین شود.

طبقات وراث و سهم‌الارث آنها

وراث در قانون مدنی ایران به سه طبقه تقسیم می‌شوند و تا زمانی که از طبقه اول کسی موجود است، طبقات بعدی ارث نمی‌برند:

طبقه اول: پدر، مادر و فرزندان و نوادگان

• فرزندان: پسر دو برابر دختر ارث می‌برد.
• پدر و مادر: اگر متوفی فرزند داشته باشد، هر یک از والدین یک ششم ارث می‌برند. اگر متوفی فرزند نداشته باشد، مادر یک سوم و پدر مابقی را می‌برد.
• نوادگان: در صورت فوت فرزند متوفی، نوادگان (از طریق آن فرزند) جانشین او می‌شوند.

طبقه دوم: جد، جده، برادر، خواهر و فرزندان آنها

• برادر و خواهر ابوینی یا ابی: برادر دو برابر خواهر ارث می‌برد.
• برادر و خواهر امی: به طور مساوی ارث می‌برند.
• جد و جده: جد (پدربزرگ) دو برابر جده (مادربزرگ) ارث می‌برد.

طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنها

• عمو و عمه ابوینی یا ابی: عمو دو برابر عمه ارث می‌برد.
• دایی و خاله: به طور مساوی ارث می‌برند.

سهم زوج و زوجه

زوج و زوجه همیشه ارث می‌برند، صرف نظر از وجود سایر وراث:

• سهم زوج: در صورت وجود فرزند برای زوجه، زوج یک چهارم و در غیر این صورت یک دوم ترکه را می‌برد.
• سهم زوجه: در صورت وجود فرزند برای زوج، زوجه یک هشتم و در غیر این صورت یک چهارم ترکه را می‌برد. البته زوجه از زمین (عین) ارث نمی‌برد، بلکه از قیمت آن سهم می‌برد.

نمونه کاربردی: خانم رضایی با داشتن همسر، یک پسر، یک دختر، پدر و مادر فوت کرد. ترکه او به این صورت تقسیم می‌شود:

• همسر: ¼ (یک چهارم) = 3/12
• پدر: ⅙ (یک ششم) = 2/12
• مادر: ⅙ (یک ششم) = 2/12
• پسر: ⅓ (یک سوم) = 4/12
• دختر: ⅙ (یک ششم) = 2/12

توصیه حقوقی: برای محاسبه دقیق سهم‌الارث در موارد پیچیده، حتماً با وکیل متخصص در امور ارث مشورت کنید یا از نرم‌افزارهای محاسبه سهم‌الارث استفاده نمایید.

انحصار وراثت و تقسیم ترکه

برای تقسیم اموال متوفی بین وراث، ابتدا باید گواهی انحصار وراثت از دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف دریافت شود. این گواهی، وراث قانونی متوفی و سهم هر یک را مشخص می‌کند.

مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت:

1. تنظیم دادخواست انحصار وراثت: این دادخواست در دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف تقدیم می‌شود.
2. ارائه مدارک لازم: شامل اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی متوفی و وراث، گواهی فوت، گواهی پزشکی قانونی (در صورت نیاز) و استشهادیه محلی.
3. انتشار آگهی: دادگاه دستور انتشار آگهی در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار را صادر می‌کند تا اگر شخصی ادعای وراثت دارد، اعلام کند.
4. صدور گواهی: پس از طی تشریفات قانونی، گواهی انحصار وراثت صادر می‌شود.

تقسیم ترکه:

پس از دریافت گواهی انحصار وراثت، وراث می‌توانند نسبت به تقسیم ترکه اقدام کنند. این کار می‌تواند به دو صورت انجام شود:

1. تقسیم توافقی: وراث با توافق یکدیگر اموال را تقسیم می‌کنند.
2. تقسیم قضایی: در صورت عدم توافق، هر یک از وراث می‌تواند از دادگاه درخواست تقسیم ترکه کند.

نمونه کاربردی: خانواده احمدی پس از فوت پدر خانواده، برای تقسیم ارث دچار اختلاف شدند. یکی از فرزندان با مشاوره تلفنی با وکیل متخصص، متوجه شد که می‌تواند دادخواست تقسیم ترکه را به دادگاه تقدیم کند. دادگاه پس از بررسی، حکم به فروش ملک مورد اختلاف و تقسیم وجه حاصل بین وراث مطابق سهم‌الارث قانونی آنها داد.

تفاوت‌های وصیت و ارث

وصیت و ارث علیرغم شباهت‌هایشان، تفاوت‌های اساسی دارند:

1. نحوه انتقال مال: در ارث، انتقال مال قهری است و نیاز به قبول وارث ندارد، اما در وصیت تملیکی، قبول موصی‌له شرط است.
2. میزان انتقال: در ارث، کل ترکه بین وراث تقسیم می‌شود، اما وصیت حداکثر تا یک سوم اموال نافذ است.
3. شمول: ارث شامل تمام دارایی‌های متوفی می‌شود، اما وصیت فقط شامل اموالی است که مورد وصیت قرار گرفته‌اند.
4. اولویت: وصیت در تقسیم ترکه بر ارث مقدم است، یعنی ابتدا وصیت اجرا می‌شود و سپس باقیمانده اموال بین وراث تقسیم می‌شود.

مراحل تقسیم ترکه و اجرای وصیت

مراحل تقسیم ترکه و اجرای وصیت به ترتیب زیر است:

1. پرداخت هزینه‌های کفن و دفن: ابتدا هزینه‌های مربوط به تجهیز، تکفین و تدفین متوفی از ترکه پرداخت می‌شود.
2. پرداخت دیون متوفی: سپس دیون و بدهی‌های متوفی (شامل مهریه، نفقه معوقه، خمس و زکات و سایر بدهی‌ها) از ترکه پرداخت می‌شود.
3. اجرای وصیت: پس از پرداخت دیون، وصیت متوفی تا یک سوم باقیمانده ترکه اجرا می‌شود.
4. تقسیم باقیمانده بین وراث: در نهایت، باقیمانده ترکه بین وراث تقسیم می‌شود.

نمونه کاربردی: در پرونده‌ای، متوفی علاوه بر اموال، بدهی‌هایی نیز داشت و وصیت کرده بود که یک سوم اموالش به امور خیریه اختصاص یابد. وراث با مشاوره تلفنی با وکیل متخصص، متوجه شدند که ابتدا باید بدهی‌های متوفی را از ترکه پرداخت کنند، سپس یک سوم باقیمانده را مطابق وصیت به امور خیریه اختصاص دهند و در نهایت، باقیمانده را بین خود تقسیم کنند.

نکات مهم در مورد ارث و وصیت

1. تأثیر زمان فوت بر قوانین حاکم

قوانین حاکم بر ارث، قوانینی هستند که در زمان فوت متوفی جاری بوده‌اند، نه قوانین زمان تقسیم ترکه. بنابراین، اگر قوانین ارث پس از فوت متوفی تغییر کنند، این تغییرات تأثیری بر تقسیم ارث نخواهند داشت.

2. ارث زوجه از اموال منقول و غیرمنقول

طبق قانون مدنی، زوجه از کلیه اموال منقول زوج ارث می‌برد، اما از اموال غیرمنقول (زمین) فقط از قیمت آنها سهم می‌برد، نه از عین آنها. البته طبق اصلاحیه قانون مدنی در سال 1389، زوجه از قیمت عرصه و اعیان کلیه اموال زوج ارث می‌برد.

3. ارث جنین

جنین در صورتی که زنده متولد شود، از والدین یا اقوام متوفی خود ارث می‌برد. بنابراین، اگر مردی فوت کند و همسرش باردار باشد، سهم‌الارث جنین تا زمان تولد او نگهداری می‌شود.

4. ارث فرزندخوانده

طبق قانون مدنی ایران، فرزندخوانده از والدین خوانده خود ارث نمی‌برد، مگر آنکه والدین خوانده در وصیت خود حداکثر تا یک سوم اموالشان را به او اختصاص دهند.

5. تأثیر طلاق بر ارث

در صورت طلاق، رابطه زوجیت از بین می‌رود و طرفین از یکدیگر ارث نمی‌برند. اما اگر زوج در زمان بیماری منتهی به موت، همسرش را طلاق دهد و ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان بیماری فوت کند، زوجه از او ارث می‌برد (به شرط آنکه مجدداً ازدواج نکرده باشد).

خدمات موسسه حقوقی وکلای تلفنی شامل مشاوره حقوقی (به صورت مشاوره حقوقی تلفنی، مشاوره حقوقی حضوری، مشاوره حقوقی انلاین و رایگان )، نگارش اوراق قضایی اعم از (دادخواست، شکوائیه، اظهارنامه و ...)، تنظیم قرارداد، انعقاد قرارداد وکالتی و ... می باشد. جهت دریافت هر یک از خدمات فوق در هر ساعت از شبانه روز حتی در ایام تعطیل  و مشورت با وکیل با شماره 09212242670 و یا 02147625900 تماس بگیرید.