مطالبه مهریه در طلاق

غالبا هر زمان در جامعه ما بحث طلاق به میان می آید، بحث مهریه نیز خود به خود به اذهان متبادر می شود. گویی هر کس که در آستانه طلاق است باید مهریه بگیرد و هر کس که مهریه می گیرد، در آستانه طلاق است. اما هنگامیکه این مفاهیم را از دید حقوقی مورد بررسی قرار می دهیم، متوجه تفاوت های بسیار آن با فهم عرفی از آن ها می شویم. در عالم حقوق و در قانون بدین گونه نیست که مطالبه مهریه صرفا هنگام و یا بعد از طلاق صورت بگیرد و این گونه نیز نمی باشد که صرفا در آستانه طلاق، مطالبه مهریه صورت گیرد. هر چند که در فرهنگ و عرف جاافتاده جامعه ما، غالبا روند مطالبه مهریه و طلاق هم زمانی و ملازمه دارند. در ادامه می خواهیم با مفاهیم و فهم درست حقوقی برخی از ابعاد مهریه و مطالبه آن آشنا شویم.

مهریه چیست؟

شاید تعریف مفهوم مهریه برای شما عجیب به نظر بیاید و احساس کنید که تعریف آن را سابقا می دانید. اما مفهوم حقوقی و ریزه کاری های قانونی آن با فهم عرفی بسیار متفاوت می باشد.مهریه درواقع مال معینی است که مرد به مناسبت قرائت عقد نکاح و برقراری رابطه زوجیت با زن، مکلف می شود آن را به زن پرداخت کند. درواقع مرد با ازدواج، این حق مالی زن و این دین را بر ذمه خود می گیرد و باید آن را بپردازد. حتی شرعا می توان مهریه را هدیه ازدواج مرد به زن در نظر گرفت که بخش جداناپذیری از قرارداد ازدواج به حساب می آید.

انواع مهریه

از حیث ماهیتی می توان مهریه را به سه نوع تقسیم کرد:

1. مهر المسمی: مهریه ای که مقدار و میزان آن مشخص است و میان زوجین مورد توافق قرار گرفته است.
2. مهرالمثل: مهریه ای است که در زمان انعقاد عقد نکاح درباره آن توافقی صورت نگرفته است و یا پس از نزدیکی میان زوجین، معلوم شده که مهریه مورد توافق، به دلایلی باطل بوده است. در این حالت مهر المثل بر اساس عرف برای زوجه معین می شود.
3. مهر المتعه: مهریه ای که هنگام طلاق زنی است که مهر او هنگام عقد نکاح معین نشده و نزدیکی نیز صورت نگرفته است.

بر اساس زمان پرداخت مهریه، مهریه به دو نوع عندالمطالبه و عندالاستطاعه قابل تقسیم می باشد:

1. عندالمطالبه: مهریه ای است که زن به محض انعقاد عقد نکاح، در هر زمان و هر لحظه ای که بخواهد می تواند آن را از زوج یا شوهر خود مطالبه کند. این مطالبه می تواند از خود شوهر باشد و یا از دادگاه ها و از طریق اجرای ثبت.
2. عندالاستطاعه: مهریه ای است که زن پس از انعقاد عقد نکاح، هر زمان که شوهر استطاعت مالی و توانایی پرداخت مهریه را داشته باشد، می تواند از او مطالبه کند.

چرا مهریه باید باشد؟

اینکه چرا مهریه باید باشد یا به عبارت دیگر، فلسفه مهریه چیست، از سوالات رایج و مهمی است که خوب است به آن پرداخته شود.

دلایل مختلفی برای فلسفه لزوم مهریه در طول تاریخ ذکر شده است. از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مهریه در مقابل استمتاع ، مکمل سهم الارث، بیمه اجتماعی و احساس امنیت زن نسبت به آینده اش، وثیقه ای برای زن در مقابل طلاق یا به عنوان هدیه و ارزشی نمادین و...

سلب مهریه

یکی از نکات مهمی که درباره مهریه وجود دارد، این است که مهریه زوجه قابل سلب نمی باشد، مگر با فسخ یا بطلان نکاح قبل از وقوع نزدیکی. در حالات دیگر، حتی با وجود خیانت زوجه، قتل زوج، عدم تمکین، باکره بودن و... مهریه از زن قابل سلب نیست.

هنگامه مطالبه مهریه

سوال رایج و فهم عرفی اشتباه دیگر که در بالا نیز به آن اشاره شد، درباره زمان پرداخت مهریه است. پرداخت مهریه اختصاصی به زمان طلاق ندارد و پس از ازدواج و قبل از طلاق نیز قابل مطالبه می باشد. ممکن است برایتان سوال پیش بیاید که بهترین زمان برای مطالبه مهریه چه زمانی است؟ قبل از طلاق یا بعد از طلاق؟

شاید پاسخ قطعی و قابل تعمیم به همه زوج ها وجود نداشته باشد و بتوانیم بگوییم که بهترین زمان مطالبه مهریه، با توجه به شرایط و شخصیت های زوج و زوجه متفاوت است. عرفا مطالبه مهریه توسط خانم ها از آقایان، نشانه ای از نارضایتی آن ها از زندگی یا اعتراض آن ها می باشد. هر چند که شرعا و قانونا اینگونه نیست. اما ممکن است در زندگی یک زن و شوهر با توجه به شرایط و ویژگی های شخصیتی شان، مطالبه مهریه نشان از اعتراض و موارد منفی نباشد و در این حالت می توان قبل از طلاق به راحتی مهریه را مطالبه کرد و حرفی هم از طلاق به میان نیاورد. اما ممکن است در زندگی های دیگر با توجه به شرایط، این مورد صادق نباشد. می توان گفت که برای انتخاب بهترین موعد مطالبه مهریه، گرفتن مشاوره حقوقی یکی از واجبات به حساب می آید.

مطالبه مهریه قبل از طلاق

همان طور که قبلا هم اشاره شد، زوجه می تواند قبل از طلاق نیز مهریه خود را مطالبه کند. برای مطالبه مهریه قبل از طلاق، در وهله اول زوجه می تواند از خود زوج، این مطالبه را بکند. اگر که خود زوج مهریه زوجه را پرداخت کرد که مسئله حل می شود. اما اگر زوج از پرداخت مهریه سر باز زد، باید فرآیند های دیگری را برای اخذ مهریه طی کرد. نکته دیگری که در این مورد هست، این است که زوجه می تواند برای به اجرا گذاشتن مهریه اش، وکالت خود را به دیگری نیز بدهد و یک وکیل از جانب او مهریه را از زوج دریافت کند.

قبل از طلاق می توان مهریه را به واسطه دو راه از زوج مطالبه کرد:

1. مراجعه به دادگاه خانواده
2. از طریق اجرای ثبت و مراجعه به  اجرای ثبت اسناد رسمی

مطالبه مهریه با مراجعه به دادگاه

در این روش زوجه باید به همراه مدارک معتبر و لازم به دادگاه خانواده مراجعه کند و دادخواست حقوقی مطالبه مهریه را تنظیم نماید. خوب است که زوجه همزمان دادخواست توقیف اموال شوهر را نیز تکمیل کند و از دادگاه صدور قرار تامین را درخواست نماید تا در حین رسیدگی به پرونده توسط دادگاه، از فروش اموال توسط شوهر جلوگیری شود.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

در این روش زوجه باید به دفترخانه ای که نکاح در آن جا ثبت شده است، به همراه سند رسمی ازدواج مراجعه نماید. سپس تقاضای صدور اجرائیه را به آن دفترخانه بدهد. در این مرحله، اگر مطالبه مهریه مبنی بر سند رسمی باشد و مهریه، موجل و معلق نباشد، اجرائیه صادر می شود و این درخواست به زوج ابلاغ می شود. زوج نیز در طی مهلت 10 روزه خود مکلف به پرداخت مهریه می باشد. اگر در این فاصله، زوج اقدام قانونی ای نکند، بخشی از اموال زوج که برای پرداخت مهریه کافی است، توقیف می شود و اگر زوج باز هم مهریه را پرداخت نکند، اموال توقیف شده او به مزایده گذاشته می شود.البته در عمل، این روند ها ریزه کاری هایی دارد که ممکن است در هر مورد هر زن و شوهری، نکات خاصی وجود داشته باشد که فهم آن ها نیازمند یک وکیل پایه یک دادگستری است.

کدام روش بهتر است؟

غالب حقوقیون مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت را بهترین روش می دانند. زیرا اولا سرعت رسیدگی آن نسبت به  دادگاه ها بیشتر است. ثانیا هزینه آن کمتر است. ثالثا صدور اجرائیه در این روش مشمول قاعده مرور زمان نیست. رابعا عملیات اجرایی در این روش به سرعت پس از درخواست کتبی زوجه شروع می گردد. در حالیکه در روش دادگاهی، عملیات اجرایی پس از صدور حکم قطعی و درخواست اجرای حکم شروع می شود.

برخی حالات خاص

در نهایت برای کسب اطلاعات و تجربه بیشتر خوب است که به برخی موارد مطالبه مهریه قبل از طلاق به طور خاص بپردازیم.

درباره مطالبه مهریه زن باکره قبل از طلاق می توان دو فرض را تصور کرد:

1. زن و شوهر قصد ادامه زندگی دارند. در این حالت زن باکره می تواند از حق حبس خود استفاده کند و تا زمانی که شوهر مهریه او را نداده است، از او تمکین نکند.
2. زن و شوهر قصد طلاق دارند. در این حالت زن باکره، مستحق نصف مهریه خواهد بود. ماده 1092 قانون مدنی در این رابطه می گوید:

«هر گاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد‌ حق دارد مازاد از نصف را عیناً یا مثلا یا قیمتا استرداد کند.»

مورد دیگری که می توان به آن اشاره کرد، مطالبه مهریه قبل از طلاق توافقی است. در این حالت نیز مطالبه مهریه ممکن است. البته اگر زوج رضایت داشته باشد و با زوجه در این رابطه به توافق و تفاهم برسد.

برای کسب اطلاعات دقیق تر و آگاهی بیشتر نسبت به موارد خاص و مسائل شخصی خودتان در این حوزه، می توانید از مشاوره حقوقی تلفنی، مشاوره حقوقی آنلاین، پرسش و پاسخ فوری حقوقی و مشاوره حقوقی فوری و 24 ساعته استفاده کنید.

سوالات متداول:

1. آیا مهریه از زن قابل سلب است؟

خیر. مگر در شرایط فسخ یا بطلان نکاح قبل از وقوع نزدیکی میان زوجین.

2. چرا مهریه باید باشد؟

دلایل متعددی برای آن وجود دارد. از جمله مهریه به عنوان مکمل سهم الارث، بیمه اجتماعی و احساس امنیت زن نسبت به آینده اش، وثیقه ای برای زن در مقابل طلاق یا به عنوان هدیه و ارزشی نمادین و...

3. فرآیند گرفتن مهریه قبل از طلاق به چه صورت است؟

دو فرآیند را می توان طی کرد. یا از طریق دادگاه خانواده یا از طریق اجرای ثبت.

4. بهترین مسیر برای وصول مهریه قبل از طلاق چیست؟

غالبا مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت بهتر است. اما باید با وکیل خود نیز مشورت نمایید.

5. گرفتن مهریه قبل از طلاق توافقی چگونه است؟

با توافق میان زوجین این امر محقق می شود.