در قوانین اسلامی برخی از قتل‌ها هستند که مجازات اعدام برای آن‌ها در نظر گرفته نمی‌شود. این قتل‌ها در دسته قتل‌های عمد و غیرعمد قرار می‌گیرند. در قتل عمد در صورتی فرد مجازات قصاص ندارد که یا جد پدری مقتول باشد، یا دیوانه و مجنون بوده و یا در حالت مستی این کار را انجام داده باشد. در همه این موارد مجازات اعدام نخواهد بود.

در قتل‌های غیر عمد یا شبه عمد هم در صورتی که اثبات شود، مجازات در بیشتر مواقع پرداخت دیه است. برای آشنایی بیشتر با مصادیق قتل عمد و غیرعمد و نوع مجازات آن‌ها تا پایان مقاله همراه ما باشید.

تعریف قتل در قانون ایران

قتل در قوانین اسلامی و غیر اسلامی به دو دسته قتل عمد و غیر عمد تقسیم بندی می‌شود. طبق قانون مجازات اسلامی، قتل عمد در صورتی اتفاق می‌افتد که قاتل از کشتن مقتول هدف مشخصی داشته باشد. طبق ماده 290 اگر اعمال فرد هم باعث کشته شدن شخص یا افراد نشود اما باز هم به قصد از بین بردن نفس بوده باشد، بازهم قتل عمد شناخته می‌شود.

قتل غیرعمد اما قوانین متفاوتی دارد. در این حالت شخصی که قاتل بوده قصد نداشته تا منجر به مرگ فرد دیگری شود اما بر اثر اشتباه یا خطای خود باعث شده تا جانی گرفته شود. به عنوان مثال فردی که در تصادف منجر به قتل شخصی شود اما در همین حین قوانین راهنمایی و رانندگی را هم زیر پا نگذاشته باشد؛ قتل غیرعمد شناخته می‌شود.

قتل غیرعمد البته مصادیق دیگری هم دارد. به عنوان مثال اگر زمانی فردی قصد داشته باشد تا حیوانی را بکشد اما اشتباها تیر به انسان عادی برخورد کند، قتل غیرعمد خواهد بود. با این حال می‌توانید با مشاوره حقوقی تلفنی نسبت به موارد مهمی که شامل قتل می‌شوند، اطلاع پیدا کنید.

مجازات قتل چیست؟

مجازات قتل براساس نوع عمدی یا غیرعمدی بودن قتل تعیین می‌شود. طبق ماده 381 قانون مجازات اسلامی، در صورتی که فردی مرتکب قتل عمد شود و در صورتی که اولیای دم تقاضای قصاص داشته باشند، امکان اجرای آن وجود دارد. در صورتی هم که فرد مرتکب قتل شده باشد اما شاکی نداشته و یا اولیای دم از قصاص گذشت کرده باشند، شخص قاتل باید مجازات زندان را تحمل کند. مدت آن هم بسته به نوع و شرایط قتل بین سه تا 10 سال خواهد بود.

مجازاتی که برای قتل‌های غیرعمد در نظر گرفته می‌شود به جای قصاص، پرداخت دیه خواهد بود. البته این در صورتی است که اولیای دم درخواست دریافت دیه را داشته باشند. به علاوه دیه شخصی که قتل غیرعمد را مرتکب شده به حبس نیز محکوم می‌شود. مدت زمان حبس هم توسط قاضی و براساس میزان و شرایط جرم مشخص خواهد شد.

تفاوت قصاص و اعدام

کلمه اعدام از ریشه عدم به معنای نابودی و نیستی می‌آید. در مقابل، کلمه قصاص که از ریشه قص بوده یک اصطلاح حقوقی برای مجازات مجرم است. اولین تفاوت اعدام و قصاص این است که مجازات اعدام مستقیما به معنای کشتن فرد است اما قصاص هم می‌تواند به معنای پایان دادن به زندگی فرد بوده و هم می‌تواند منجر به نقص یکی از عضوهای بدن شود.

تفاوت دیگری که اعدام و قصاص دارند این است که در مجازات اعدام، دادستان نیز می‌تواند اقامه دعوی کند. با این حال در مجازات قصاص باید شخصی که دچار ضرر و آسیب شده به دادگاه مراجعه کرده و اقامه دعوی کند. بعد از بررسی‌هایی که انجام شده توسط قاضی، حکم قصاص صادر می‌شود.

اعدام یک مجازات تعزیری است؛ یعنی حد و حدود آن توسط قانونگذار تعیین شده است. با این حال قصاص یک مجازات حدی بوده به این معنا که حدود و اندازه آن در شریعت آورده شده است. از لحاظ اجرا هم این دو یعنی قصاص و اعدام با هم متفاوت هستند. در قصاص، مجازات کاملا شبیه به کاری که مجرم انجام داده روی او اجرا می‌شود اما در اعدام نحوه برگزاری همیشه یکسان است. البته برای مطلع شدن از مصادیق مختلف اعدام و قصاص می‌توانید از مشاوره تلفنی و آنلاین رایگان بهره‌مند شوید.

کدام قاتلان اعدام نمی شوند؟

برخی از قتل‌های عمد منجر به اعدام نمی‌شوند که برای این حکم باید موارد مختلفی در دادگاه مورد بررسی قرار گیرد. یکی از اولین مواردی که طبق آن، قاتل اعدام نمی‌شود وقتی است که قاتل پدر یا جد پدری باشد. براساس قانون مجازات اسلامی، در صورتی که قاتل پدر یا جد پدری فرد باشد امکان قصاص وی وجود ندارد.

علاوه بر این هر زمان که شخص قاتل نابالغ باشد یا از لحاظ مغزی مشکل داشته و دیوانه تلقی شود، اگر فردی را به قتل عمد برساند قصاص نمی‌شود. البته باید دیه مورد نظر را به خانواده مقتول پرداخت کند.

حالت بعدی زمانی است که مقتول دیوانه باشد، در این صورت هم اعدامی صورت نخواهد گرفت. اگر قاتل مست بوده یا تحت تاثیر مواد مخدر یا روانگردان باشد، در صورتی که فردی را به قتل برساند دچار مجازات اعدام نخواهد شد.

در دو حالت دیگر هم قاتل اعدام نخواهد شد؛ یکی اینکه قاتل مسلمان و مقتول غیر مسلمان باشد که در مجبور به پرداخت دیه است. حالت بعدی هم وقتی بوده که شخصی در حالت بیهوشی یا خواب، فرد دیگری را به قتل برساند. در این صورت هم مجازات اعدام متوجه او نخواهد شد.

مجازات زندان برای قاتل

قتل عمد یکی از بدترین اعمالی است که انسان می‌تواند مرتکب شود و برای عمل او مجازات‌های در نظر گرفته شده است. در درجه اول قصاص قرار دارد و بعد از آن، اگر امکان انجام قصاص وجود نداشته باشد، دیه پرداخت می‌شود. در یک سری شرایط خاص نیز ممکن است قاتل از اجرای حکم مبرا شود، مانند دفاع از خود و مواردی این چنینی. در نهایت اگر قاتل شاکی خصوصی یا عمومی نداشته باشد و یا اینکه شاکی گذشت کند و در هر صورت عمل قصاص انجام نشود، اگر عمل او باعث اخلال در نظم عمومی شده باشد و مجازات نشدن او باعث جری شدن سایرین شود، قاتل به تا ۱۰ سال حبس محکوم می‌شود. اگر در رابطه با بررسی حکم در راستای تقلیل مجازات به حبس و زندان سوالی داشتید، می‌توانید جهت مشاوره حقوقی با یک وکیل متبحر تماس بگیرید.

کاربرد دیه در قتل

هر عمل قتلی، یک فعل انجام دارد و یک قصد نتیجه عمل. در برخی موارد، قتل به خاطر نتیجه انجام نمی‌گیرد یعنی فقط فعل قتل انجام شده و به نتیجه آن توجه نشده است. در هر صورت اینکار مستحق مجازات بوده و در قانون مجازات اسلامی مجازات آن برابر با قصاص است. در برخی موارد که اجرای حکم قصاص ممکن نباشد، میزان مجازات به پرداخت دیه کاهش پیدا می‌کند. از موارد مهم در راستای تبدیل قصاص به پرداخت دیه می‌توان به داشتن رابطه پدر فرزندی، دیوانه بودن قاتل، نابالغ بودن آن و مواردی از این دست دارد.

پرداخت دیه به خانواده مقتول، کاربردها و مزایای بسیاری دارد. از جمله هزینه‌های دفن و کفن تا هزینه‌های حقوقی و مواردی از این دست. از طرفی به دلیل اینکه مقتول ممکن است خانواده‌ای داشته باشد که آن‌ها را تامین مالی می‌کرده، پرداخت دیه می‌تواند تا مقدار زیادی از این منظر به آن‌ها کمک کند و مبلغ دیه همانند قانون ارث در بین وراث تقسیم می‌شود.