بررسی حقوقی تقسیم ترکه و تأثیر مهریه بر سهم‌الارث وارثان پس از کاهش مساحت ملک به علت طرح عمرانی شهرداری

بررسی حقوقی تقسیم ترکه و تأثیر مهریه بر سهم‌الارث وارثان پس از کاهش مساحت ملک به علت طرح عمرانی شهرداری

سلام، وقت بخیر خانه پدربزرگ من ۴۰۰ متر بوده که ۳۰ سال پیش بدلیل تعریض خیابان ۳۰۰ متر از ان کم شده و سند شده ۱۰۰ متر ۱،۵ دانگ و همچنان سند قدیمی هست به جای اون ۳۰۰ متر شهرداری یه جای دیگه ۳۰۰ متر زمین دادن که به نام مادربزرگم شده و پدرم با قولنامه همون ۳۰ سال پیش اون زمین رو خریدن و تمام وراث هم امضا کردن و سند به نام پدرم شده همون زمان دو زن عموی من از خانه پدربزرگم مهر دارن هر کدام ۱ دانگ سوال اول اینکه ایا بعد از انحصار وراثت و افراز سند ۱،۵ دانگ خانه پدربزرگم سند ۶ دانگ میشود یا همون ۱.۵ دانگ میماند؟ سوال دوم اینکه یه زن عموم میگه چون از اصل زمین کم شده الان این ۱.۵ دانگ فقط مهر ما دو نفر هست که مهریه داریم و وراث هیچ ارثی نمیبرن و اینجا فقط برای ماست، من ازشون پرسیدم وقتی همسر شما رفتن و امضا کردن و پدر من مالک اون زمین شدن اطلاع داشتن که سهم شما کم شده و فقط ۱۰۰ متر زمین مونده برای وارث میگن ما اون موقع نمیدونستیم میخوام ببینم از نظر قانونی این ملک ۱.۵ دانگ پدربزرگم چطوری تقسیم میشود بین کل وراث یا فقط مهریه میشه؟ ده نفر بچه هستن ۳ پسر و ۷ دختر لطفا کامل توضیح دهید


دکتر هادی توکلی
۲۲ مرداد ۱۴۰۴

1) «۱٫۵ دانگ» بعد از انحصار وراثت و افراز، «۶ دانگ» می‌شود یا همان ۱٫۵ دانگ می‌ماند؟ پاسخ دقیق حقوقی: مالکیت شما همان «۱٫۵ دانگ مشاع» باقی می‌ماند؛ افراز/تفکیک فقط نوع سند را تغییر می‌دهد، نه مقدار مالکیت را. در حالت مشاع، سهم پدربزرگ (۱٫۵ دانگ از کل پلاک ۱۰۰ متری) بین ورثه تقسیم می‌شود. اگر افراز فنی ممکن باشد و اداره ثبت/دادگاه ملک را قطعه‌بندی کند، برای سهم اختصاصی شما سند شش‌دانگ یک قطعه‌ی مفروز صادر می‌شود، اما ارزش آن دقیقاً معادل همان ۱٫۵ دانگِ قبلی است؛ یعنی «شش‌دانگ بودن سند» به‌معنای مالک شدن کل ملک نیست، فقط فرم استاندارد سند برای یک قطعه‌ی مستقل است. اگر افراز ممکن نباشد (به‌دلایل فنی/ثبتی)، مطابق قانون افراز و فروش املاک مشاع ۱۳۵۷، ملک از طریق مزایده فروخته و ثمن به نسبت سهم‌ها تقسیم می‌شود. نکته‌ی شهودی: الان ملکِ باقیمانده ۱۰۰ متر است و کل آن «۶ دانگ» فرض می‌شود؛ ۱٫۵ دانگ = ۲۵٪ از ملک (= حدود ۲۵ متر). افراز فقط ممکن است این ۲۵٪ را به‌صورت یک قطعه‌ی مستقل (با سند شش‌دانگ همان قطعه) به شما بدهد؛ نه اینکه کل ۱۰۰ متر به شما منتقل شود. 2) آیا «۱٫۵ دانگ» فقط مهریه‌ی دو زن‌عموست و ورثه ارث نمی‌برند؟ اصل حقوقی: مهریه دِینِ شوهر (عموها) است، نه دِینِ پدربزرگ. بنابراین زن‌عموها فقط نسبت به «سهم شوهران خودشان» در این ملک می‌توانند حقوق مهریه را اعمال کنند؛ هیچ حقی نسبت به «سهم پدربزرگ» ندارند مگر آن‌که: قبل از فوت پدربزرگ، انتقال رسمی از خودِ پدربزرگ به نام آن‌ها شده باشد (که در این صورت آن مقدار اصلاً وارد ترکه نمی‌شود)، یا نسبت به سهم‌الارث شوهرانشان در همین پلاک، انتقال/رهن/توقیف رسمی و مقدم ثبت شده باشد؛ که بازهم اثرش فقط روی سهم همان عمو است، نه روی سهم دیگران و نه روی سهم پدربزرگ. اگر زن‌عموها فقط «می‌گویند از خانه هر کدام ۱ دانگ مهر داریم»، باید نوع حق روشن شود: سند مالکیت رسمی به نامشان؟ → به همان میزان مالک رسمی‌اند (بیرون از ترکه). رهن/بازداشت/توقیف بابت مهریه؟ → پس از انحصار وراثت و مشخص شدن سهم هر عمو، توقیف روی سهم همان عمو می‌نشیند؛ نه روی کل ملک و نه روی سهم پدربزرگ. صرف ادعا یا رسید عادی؟ → تا زمانی که در ثبت منعکس نشده باشد، در برابر اشخاص ثالث (سایر ورثه) اثر عینی ندارد. این‌که می‌گویند «از اصل زمین کم شده، الان ۱٫۵ دانگ فقط مال مهریه‌ی ماست» مبنای حقوقی ندارد؛ کم شدن مساحت به‌علت تعریض خیابان و معوض شهرداری (که جداگانه داده و طبق گفته‌ی شما به نام مادربزرگ بوده و سپس با رضایت همه‌ی ورثه پدرتان آن را خریده و سند هم همان زمان به نام ایشان شده) تأثیری بر حق ارثِ سهم پدربزرگ در باقیمانده‌ی ۱۰۰ متر ندارد. ادعای «ما آن موقع نمی‌دانستیم» بعد از ۳۰ سال و با وجود امضا و انتقال رسمی، جز در صورت اثبات تدلیس جدی یا معامله‌ی فضولیِ بدون تنفیذ، معمولاً محل اثر نیست. بارِ اثبات با مدعی است. 3) نحوه‌ی تقسیم سهم ۱٫۵ دانگ پدربزرگ بین ورثه (با فرض زنده بودن مادربزرگ) اول هزینه‌های کفن‌ودفن، دیون متوفی و وصیت تا ثلث کسر می‌شود (مواد ۸۶۸ به بعد قانون مدنی). سپس سهم زوجه‌ی متوفی (مادربزرگ) با وجود فرزند، یک‌هشتم است (ماده ۹۱۳ ق.م.). طبق اصلاحات ارث، زوجه از اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول سهم می‌برد. باقی‌مانده (۷/۸) بین فرزندان به نسبت پسر دو برابر دختر تقسیم می‌شود (ماده ۹۰۷ ق.م.). با عددگذاری روی همین ۱٫۵ دانگ: سهم مادربزرگ = ۱/۸ × ۱٫۵ = ۰٫۱۸۷۵ دانگ = ۳/۱۶ دانگ. باقیمانده برای فرزندان = ۱٫۵ − ۰٫۱۸۷۵ = ۱٫۳۱۲۵ دانگ = ۲۱/۱۶ دانگ. تعداد فرزندان: ۳ پسر و ۷ دختر → مجموع «واحدهای سهم» = (۳×۲) + (۷×۱) = ۱۳. سهم هر پسر = 2 13 13 2 ​ از ۲۱/۱۶ دانگ = ۲۱/۱۰۴ دانگ ≈ ۰٫۲۰۱۹ دانگ. سهم هر دختر = 1 13 13 1 ​ از ۲۱/۱۶ دانگ = ۲۱/۲۰۸ دانگ ≈ ۰٫۱۰۱ دانگ. معادل روی عرصه‌ی ۱۰۰ متر: چون ۱٫۵ دانگ = ۲۵٪ ملک (حدود ۲۵ متر) است، تقریبیِ مساحت‌ها چنین می‌شود: مادربزرگ ≈ ۳٫۱۲۵ متر، هر پسر ≈ ۳٫۳۶ متر، هر دختر ≈ ۱٫۶۸ متر. (این اعداد برای فهم شهودی است؛ ملاک حقوقی، دانگ/سهم مشاع در سند است.) 4) وضعیت «۳۰۰ مترِ معوضِ شهرداری» که به نام پدر شماست آن ۳۰۰ متر معوضِ تعریض بوده که به نام مادربزرگ درآمده و ۳۰ سال پیش با امضای تمام ورثه، پدر شما با قولنامه خریده و همان زمان سند رسمی هم به نام ایشان صادر شده. با این اوصاف، آن ۳۰۰ متر خارج از ترکه‌ی پدربزرگ است و ادعای زن‌عموها نسبت به آن، صرفاً در حد سهم‌الارث یا حقوق شوهران خودشان (اگر اساساً ارتباطی داشته باشد) قابل بررسی است، نه بیش‌تر. 5) مسیر عملی پیشنهادی (گام به گام) گواهی انحصار وراثت را بگیرید/نو کنید. از اداره ثبت، استعلام وضعیت ثبتی پلاک ۱۰۰ متری را بگیرید: ترکیب مالکیتِ فعلی به دانگ، هرگونه انتقال، رهن، بازداشت، توقیف، حقوق ارتفاقی. نوع حق زن‌عموها را دقیقاً احراز کنید: اگر سند رسمی ۱ دانگ به نام هرکدام هست → همان مقدار مالک رسمی‌اند (از ترکه خارج). اگر بازداشت/رهن بابت مهریه است → اثر فقط روی سهم شوهرشان بعد از تقسیم ترکه است. تحریر ترکه: دیون، هزینه‌ها و وصیت تا ثلث را مشخص کنید (تقدّم دیون بر ارث). اگر ملک قابل افراز است → درخواست افراز از اداره ثبت؛ اگر غیرقابل افراز است → درخواست فروش ملک مشاع و تقسیم ثمن (دادگاه). هر ادعای «نمی‌دانستیم» یا «معامله باطل است» باید با دلیل محکم (تدلیس مؤثر، جعل، فضولیِ بدون تنفیذ) اثبات شود؛ صرف گفتار، حق مکتسبه‌ی ناشی از انتقال رسمی ۳۰ ساله را از بین نمی‌برد. جمع‌بندی کوتاه سؤال ۱: ۱٫۵ دانگ به همان مقدار سهم باقی می‌ماند؛ پس از افراز، سند شش‌دانگِ قطعه‌ی مفروزِ معادل سهم صادر می‌شود، نه اینکه تمام ۶ دانگ ملک به شما برسد. سؤال ۲: ادعای اینکه «کل ۱٫۵ دانگ فقط مهریه‌ی دو زن‌عموست و ورثه ارث نمی‌برند» نادرست است مگر اینکه انتقال رسمیِ مقدم به نام آنان موجود باشد. در حالت معمول، مهریه فقط از سهم شوهرانشان وصول می‌شود و سهم پدربزرگ طبق مقررات بین ورثه تقسیم می‌گردد (با سهم‌الزوجه ۱/۸ و سپس پسر دو برابر دختر).


دکتر هادی توکلی
۲۲ مرداد ۱۴۰۴

1) «۱٫۵ دانگ» بعد از انحصار وراثت و افراز، «۶ دانگ» می‌شود یا همان ۱٫۵ دانگ می‌ماند؟ پاسخ دقیق حقوقی: مالکیت شما همان «۱٫۵ دانگ مشاع» باقی می‌ماند؛ افراز/تفکیک فقط نوع سند را تغییر می‌دهد، نه مقدار مالکیت را. در حالت مشاع، سهم پدربزرگ (۱٫۵ دانگ از کل پلاک ۱۰۰ متری) بین ورثه تقسیم می‌شود. اگر افراز فنی ممکن باشد و اداره ثبت/دادگاه ملک را قطعه‌بندی کند، برای سهم اختصاصی شما سند شش‌دانگ یک قطعه‌ی مفروز صادر می‌شود، اما ارزش آن دقیقاً معادل همان ۱٫۵ دانگِ قبلی است؛ یعنی «شش‌دانگ بودن سند» به‌معنای مالک شدن کل ملک نیست، فقط فرم استاندارد سند برای یک قطعه‌ی مستقل است. اگر افراز ممکن نباشد (به‌دلایل فنی/ثبتی)، مطابق قانون افراز و فروش املاک مشاع ۱۳۵۷، ملک از طریق مزایده فروخته و ثمن به نسبت سهم‌ها تقسیم می‌شود. نکته‌ی شهودی: الان ملکِ باقیمانده ۱۰۰ متر است و کل آن «۶ دانگ» فرض می‌شود؛ ۱٫۵ دانگ = ۲۵٪ از ملک (= حدود ۲۵ متر). افراز فقط ممکن است این ۲۵٪ را به‌صورت یک قطعه‌ی مستقل (با سند شش‌دانگ همان قطعه) به شما بدهد؛ نه اینکه کل ۱۰۰ متر به شما منتقل شود. 2) آیا «۱٫۵ دانگ» فقط مهریه‌ی دو زن‌عموست و ورثه ارث نمی‌برند؟ اصل حقوقی: مهریه دِینِ شوهر (عموها) است، نه دِینِ پدربزرگ. بنابراین زن‌عموها فقط نسبت به «سهم شوهران خودشان» در این ملک می‌توانند حقوق مهریه را اعمال کنند؛ هیچ حقی نسبت به «سهم پدربزرگ» ندارند مگر آن‌که: قبل از فوت پدربزرگ، انتقال رسمی از خودِ پدربزرگ به نام آن‌ها شده باشد (که در این صورت آن مقدار اصلاً وارد ترکه نمی‌شود)، یا نسبت به سهم‌الارث شوهرانشان در همین پلاک، انتقال/رهن/توقیف رسمی و مقدم ثبت شده باشد؛ که بازهم اثرش فقط روی سهم همان عمو است، نه روی سهم دیگران و نه روی سهم پدربزرگ. اگر زن‌عموها فقط «می‌گویند از خانه هر کدام ۱ دانگ مهر داریم»، باید نوع حق روشن شود: سند مالکیت رسمی به نامشان؟ → به همان میزان مالک رسمی‌اند (بیرون از ترکه). رهن/بازداشت/توقیف بابت مهریه؟ → پس از انحصار وراثت و مشخص شدن سهم هر عمو، توقیف روی سهم همان عمو می‌نشیند؛ نه روی کل ملک و نه روی سهم پدربزرگ. صرف ادعا یا رسید عادی؟ → تا زمانی که در ثبت منعکس نشده باشد، در برابر اشخاص ثالث (سایر ورثه) اثر عینی ندارد. این‌که می‌گویند «از اصل زمین کم شده، الان ۱٫۵ دانگ فقط مال مهریه‌ی ماست» مبنای حقوقی ندارد؛ کم شدن مساحت به‌علت تعریض خیابان و معوض شهرداری (که جداگانه داده و طبق گفته‌ی شما به نام مادربزرگ بوده و سپس با رضایت همه‌ی ورثه پدرتان آن را خریده و سند هم همان زمان به نام ایشان شده) تأثیری بر حق ارثِ سهم پدربزرگ در باقیمانده‌ی ۱۰۰ متر ندارد. ادعای «ما آن موقع نمی‌دانستیم» بعد از ۳۰ سال و با وجود امضا و انتقال رسمی، جز در صورت اثبات تدلیس جدی یا معامله‌ی فضولیِ بدون تنفیذ، معمولاً محل اثر نیست. بارِ اثبات با مدعی است. 3) نحوه‌ی تقسیم سهم ۱٫۵ دانگ پدربزرگ بین ورثه (با فرض زنده بودن مادربزرگ) اول هزینه‌های کفن‌ودفن، دیون متوفی و وصیت تا ثلث کسر می‌شود (مواد ۸۶۸ به بعد قانون مدنی). سپس سهم زوجه‌ی متوفی (مادربزرگ) با وجود فرزند، یک‌هشتم است (ماده ۹۱۳ ق.م.). طبق اصلاحات ارث، زوجه از اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول سهم می‌برد. باقی‌مانده (۷/۸) بین فرزندان به نسبت پسر دو برابر دختر تقسیم می‌شود (ماده ۹۰۷ ق.م.). با عددگذاری روی همین ۱٫۵ دانگ: سهم مادربزرگ = ۱/۸ × ۱٫۵ = ۰٫۱۸۷۵ دانگ = ۳/۱۶ دانگ. باقیمانده برای فرزندان = ۱٫۵ − ۰٫۱۸۷۵ = ۱٫۳۱۲۵ دانگ = ۲۱/۱۶ دانگ. تعداد فرزندان: ۳ پسر و ۷ دختر → مجموع «واحدهای سهم» = (۳×۲) + (۷×۱) = ۱۳. سهم هر پسر = 2 13 13 2 ​ از ۲۱/۱۶ دانگ = ۲۱/۱۰۴ دانگ ≈ ۰٫۲۰۱۹ دانگ. سهم هر دختر = 1 13 13 1 ​ از ۲۱/۱۶ دانگ = ۲۱/۲۰۸ دانگ ≈ ۰٫۱۰۱ دانگ. معادل روی عرصه‌ی ۱۰۰ متر: چون ۱٫۵ دانگ = ۲۵٪ ملک (حدود ۲۵ متر) است، تقریبیِ مساحت‌ها چنین می‌شود: مادربزرگ ≈ ۳٫۱۲۵ متر، هر پسر ≈ ۳٫۳۶ متر، هر دختر ≈ ۱٫۶۸ متر. (این اعداد برای فهم شهودی است؛ ملاک حقوقی، دانگ/سهم مشاع در سند است.) 4) وضعیت «۳۰۰ مترِ معوضِ شهرداری» که به نام پدر شماست آن ۳۰۰ متر معوضِ تعریض بوده که به نام مادربزرگ درآمده و ۳۰ سال پیش با امضای تمام ورثه، پدر شما با قولنامه خریده و همان زمان سند رسمی هم به نام ایشان صادر شده. با این اوصاف، آن ۳۰۰ متر خارج از ترکه‌ی پدربزرگ است و ادعای زن‌عموها نسبت به آن، صرفاً در حد سهم‌الارث یا حقوق شوهران خودشان (اگر اساساً ارتباطی داشته باشد) قابل بررسی است، نه بیش‌تر. 5) مسیر عملی پیشنهادی (گام به گام) گواهی انحصار وراثت را بگیرید/نو کنید. از اداره ثبت، استعلام وضعیت ثبتی پلاک ۱۰۰ متری را بگیرید: ترکیب مالکیتِ فعلی به دانگ، هرگونه انتقال، رهن، بازداشت، توقیف، حقوق ارتفاقی. نوع حق زن‌عموها را دقیقاً احراز کنید: اگر سند رسمی ۱ دانگ به نام هرکدام هست → همان مقدار مالک رسمی‌اند (از ترکه خارج). اگر بازداشت/رهن بابت مهریه است → اثر فقط روی سهم شوهرشان بعد از تقسیم ترکه است. تحریر ترکه: دیون، هزینه‌ها و وصیت تا ثلث را مشخص کنید (تقدّم دیون بر ارث). اگر ملک قابل افراز است → درخواست افراز از اداره ثبت؛ اگر غیرقابل افراز است → درخواست فروش ملک مشاع و تقسیم ثمن (دادگاه). هر ادعای «نمی‌دانستیم» یا «معامله باطل است» باید با دلیل محکم (تدلیس مؤثر، جعل، فضولیِ بدون تنفیذ) اثبات شود؛ صرف گفتار، حق مکتسبه‌ی ناشی از انتقال رسمی ۳۰ ساله را از بین نمی‌برد. جمع‌بندی کوتاه سؤال ۱: ۱٫۵ دانگ به همان مقدار سهم باقی می‌ماند؛ پس از افراز، سند شش‌دانگِ قطعه‌ی مفروزِ معادل سهم صادر می‌شود، نه اینکه تمام ۶ دانگ ملک به شما برسد. سؤال ۲: ادعای اینکه «کل ۱٫۵ دانگ فقط مهریه‌ی دو زن‌عموست و ورثه ارث نمی‌برند» نادرست است مگر اینکه انتقال رسمیِ مقدم به نام آنان موجود باشد. در حالت معمول، مهریه فقط از سهم شوهرانشان وصول می‌شود و سهم پدربزرگ طبق مقررات بین ورثه تقسیم می‌گردد (با سهم‌الزوجه ۱/۸ و سپس پسر دو برابر دختر).


ثبت پاسخ


- شماره تماس شما محرمانه می‌ماند

فوق تخصصی

جدول مشاوره حقوقی فوق تخصصی

مدت زمان مشاوره حقوقی اجرت (تومان) پرداخت
10دقیقه مشاوره حقوقی فوق تخصصی با وکیل پایه یک دادگستری 200,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
20 دقیقه مشاوره حقوقی تخصصی با وکیل پایه یک دادگستری 300,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
30 دقیقه مشاوره حقوقی فوق تخصصی با وکیل پایه یک دادگستری 350,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
60 دقیقه مشاوره حقوقی فوق تخصصی با وکیل پایه یک دادگستری 380,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
تخصصی

جدول مشاوره حقوقی تخصصی

مدت زمان مشاوره حقوقی اجرت (تومان) پرداخت
۱۰ دقیقه مشاوره حقوقی با کارموز وکالت 150,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
پاسخ به سوال حقوقی کمتر از 5 دقیقه 80,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
۲۰ دقیقه مشاوره با کارشناسان حقوقی 200,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
۳۰ دقیقه مشاوره حقوقی با کارموزان وکالت 260,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
۱ ساعت مشاوره حقوقی با وکیل 300,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
مشاوره حقوقی حضوری 1,000,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
مطالعه اوراق پرونده به همراه 5 دقیقه مشاوره حقوقی توسط وکیل 350,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
نگارش نامه ها و درخواست های اداری 500,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
ارزیابی وکیل پرونده حقوقی 1,000,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
محاسبه فوری دیه توسط وکیل 250,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت
محاسبه فوری مهریه به نرخ روز 200,000 هزار تومان پرداخت آنلاین کارت به کارت